Waarschijnlijk heb je wel eens een situatie meegemaakt waarbij je schaamte voelde: een sterk en overweldigend gevoel, waarbij je het liefst van de aardbodem wilt verdwijnen. Omdat je bijvoorbeeld werd vernederd of afgewezen op je gedrag of uiterlijk.
Schaamtegevoelens zijn angst gerelateerd
Bij angst kunnen we op drie manieren reageren: vechten, vluchten of bevriezen.
Word je afgewezen door je partner of een ouder dan voelt dat als een gevaar, waar je niet tegen kan vechten of voor kunt vluchten.
Dus bevries je. Je verkrampt.
Schaamte is een sterk onveilig gevoel wat dus ontstaat bij vernedering of afwijzing. OF als je bang bent om afgewezen of vernedert te worden.
Bij schaamte ben je namelijk diep van binnen bang dat je de verbinding verliest. En het verliezen van verbinding ervaart een (klein) mens als doodsangst. Want zonder verbinding is de kans dat er niet voor je gezorgd wordt aanzienlijk groter.
Schaamte is dus één van de heftigste emoties
Die ontstaat in situaties waarin jij je te klein, te dom, te onhandig, te lelijk of bijvoorbeeld te dik voelt.
En keurt degene waar jij van houdt, of waar jij afhankelijk van bent, regelmatig iets van je af, dan wordt het schaamtegevoel steeds heftiger. Je maakt jezelf steeds kleiner in de hoop op goedkeuring, zodat de verbinding in stand blijft.
Zelfs als je daarvoor een deel van jezelf af moet wijzen…
Schaamte is iets wat je wilt voorkomen
En daar heeft eenieder zo zijn eigen oplossing voor gevonden.
Je past je bijvoorbeeld zo goed mogelijk aan, doet net of je geen schaamte voelt of je overschreeuwt je schaamte en wordt zogenaamd schaamteloos.
Je uit niet wat je voelt en zo vervreem je van jezelf, wat je zelfbeeld aantast.
Want zodra je gelooft wat een ander over je zegt, laat je eigenlijk jezelf in de steek. Dat zorgt voor schaamtegevoelens en een laag zelfbeeld.
Ook ideeën over hoe je eruit moet zien bijvoorbeeld of hoe seks hoort te zijn kan tot schaamtegevoelens leiden.
Schaamte maakt het onmogelijk om van seks te genieten
Want als je bezig bent met hoe je eruitziet, hoe je erbij ligt, wat voor geluid je wel of niet maakt, hoe je ruikt en of je goed presteert, dan ben je aan het nadenken. Als je denkt kun je niet voelen. En als je niet voelt kun je zelf niet echt van seks genieten. Dat kan je seksualiteit grondig verpesten. Alsook je libido.
Wil je weer ontdekken hoe je (samen) van seks geniet? Kijk dan één van de Webinars.
Hoe ontstaat schaamte eigenlijk?
Stel dat je van school thuiskomt met een rekentoets. En je moeder zegt op kritische toon dat je nichtje (van dezelfde leeftijd) veel beter kan rekenen. Dan kun je gaan geloven dat er iets aan jou niet deugt.
De perfecte voedingsbodem voor schaamte
Want bij schaamte denk je dat je niet goed genoeg bent. Dat je een fout mens bént. Anders dan bij een schuldgevoel, waarbij je ervan uitgaat dat je iets fout hebt gedáán.
Soms overlappen die twee elkaar. Je voelt je bijvoorbeeld schuldig omdat je niet naar een verjaardag gaat en schaamt je voor de smoes die je verzonnen hebt.
Schaamte is een niet te negeren gevoel
Bij schaamte verdwijn je het liefst op mysterieuze wijze, zodat niemand meer kan zien wat er zo beschamend is aan jou. En jij je nooit meer hoeft te schamen.
Schaamtegevoelens zijn zo heftig dat de tijd lijkt stil te staan. Die tijd wordt ‘handig’ gebruikt om het deel waar degene zich voor schaamt te verstoppen. Want om ondanks schaamte toch door te kunnen leven fragmenteer je: het deel dat wordt afgekeurd verberg je, zodat je daar nooit meer mee geconfronteerd kunt worden.
Ben je bijvoorbeeld een heel energiek kind en wordt je herhaaldelijk en negatief als druktemaker betiteld, dan is de kans groot dat jij je gedrag gaat aanpassen. Je wilt immers niet worden afgekeurd, je wilt erbij horen. Zo graag dan je een een deel (van je levensenergie) onderdrukt: er vind een tweestrijd in jou plaats. Je fragmenteert.
Je laat bijvoorbeeld zien dat je ook rustig kunt zijn. In de hoop zo wel de goedkeuring van je ouders te krijgen en weer verbinding te voelen.
Of je overschreeuwt jezelf en gaat de clown uithangen om zo jouw kwetsbaarheid te verbergen in de hoop op deze manier verbinding te ervaren.
Schaamte verlaagt je eigenwaarde
De keuzes die je in je leven maakt hangt vaak af van je zelfbeeld. Door veelvuldige schaamte heb je jezelf zo vaak gefragmenteerd dat je doorgaans weinig eigenwaarde meer hebt. Als je weinig eigenwaarde hebt kies je er eerder voor om je aan te passen. Je vindt je eigen grenzen niet zo belangrijk, kunt ze ook niet zo goed of pas achteraf voelen en bent dus grensoverschrijdend naar jezelf.
Dat gebeurt ook binnen een seksuele relatie. We willen zo graag dat onze partner van ons houdt, dat we ons aanpassen. We nemen de rol van stoere of gewillige partner aan, zonder onze eigen behoeften en gevoelens te onderzoeken. Laat staan ze te verwoorden.
Je gaat steeds weer (een beetje) over je grenzen heen en dat is pijnlijk. Logisch dat je zulke rollen niet je hele leven vol kunt houden.
Je schamen op seksueel gebied
We leven momenteel in een seksueel grenzeloze samenleving waarin alles kan en alles mogelijk is. Grenzeloos leidt gemakkelijk tot grenzeloosheid en schaamte. Soms pas achteraf als je jezelf afvraagt wat je gedaan hebt.
Als je in staat bent om in het moment te voelen, is de kans veel kleiner dat je grenzen worden overschreden. En als je voelt denk je niet. Je denkt dus ook niet na over hoe seks zou ‘moeten’ zijn.
Want of je wilt of niet, de kans dat je verwachtingen omtrent seksualiteit zijn beïnvloed door social media of porno is torenhoog.
Veel mannen denken dat ze altijd moeten klaarstaan om te presteren. Dat je daarvoor groot geschapen moet zijn en lang moet kunnen penetreren.
Veel vrouwen zijn (teveel) met uiterlijkheden bezig en doen (teveel) hun best om hun partner te behagen. In de hoop liefde terug te krijgen om zo verbinding te voelen. Een orgasme faken is daar een voorbeeld van.
Schaamte en genieten van seks gaan niet samen
Als je denkt aan wat je moet doen of hoe het hoort te zijn, dan ben je bezig met verwachtingspatronen. Bij een verwachting hoop je op een bepaald resultaat. Als dat resultaat niet behaald wordt, kun je denken dat er iets mis met je is: de perfecte voedingsbodem voor schaamte.
Bovendien loopt het leven vaak anders dan dat je denkt. Marcel heeft bijvoorbeeld prostaatkanker. Zijn prostaat wordt binnenkort verwijderd en hij is bang dat hij dan minder man(s) is, omdat hij geen ejaculaat meer produceert. Of Julia die op haar 33ste haar baarmoeder kwijtraakt en zich daardoor geen echte vrouw meer voelt.
Ook over ons uiterlijk maken we ons (te) druk. Je afvragen of je borsten, billen, buik, vulva of penis de juiste vorm of grote heeft, draagt niet bij aan je genotsgevoel.
De kans dat je aan alle verwachtingen voldoet is heel erg klein en dus niets om je voor te schamen. Dat kan ik wel zeggen, maar dat ga je pas geloven als je het zelf zo ervaart. Als je zelf de verbinding tussen je hart en bekken herstelt, zodat je gevoelens niet meer bepaald worden door de mening van een ander. Door jezelf te beminnen.
Neem daarom deel aan de Training Bemin Jezelf om je van die schaamte te bevrijden. Of volg eerst een gratis Webinar.
Waar schamen mensen zich voor?
Schaamte kan voorkomen uit onzekerheid of angst. De angst om afgewezen te worden door je partner bijvoorbeeld.
Je bent bang dat hij of zij je wensen op seksueel gebied raar vindt. Of je vindt ze zelf raar, omdat ze buiten je eigen norm vallen.
Want nog steeds krijgen veel jonge vrouwen mee dat seks vies is. Dat hun hele vrouwelijkheid en hun maanstonde onrein zijn. Zulke gedachten en overtuigingen beïnvloeden je wezen en kun je niet zomaar opzij zetten als je seks hebt.
Schaamte voed je innerlijke criticus
En ook al weet je best dat vrouwen mogen genieten van seks. Toch luisteren veel vrouwen naar de stem in hun hoofd die zegt dat seks om het genot van de man draait.
Dat ze niet zo moeilijk moeten doen en dat hij toch ergens met zijn behoeften heen moet.
Natuurlijk zijn er mannen die er ook zo over denken, maar gelukkig lang niet allemaal. Veel mannen willen niets liever dan dat hun partner ook geniet.
Er zijn er zelfs die geloven dat het helemaal van hun prestaties afhangt. Dat het hun verantwoordelijkheid is. En zij schamen zich dan weer bij erectieproblemen.
Al die gedachten zijn niet echt helpend. Seksualiteit is veel meer een spel. Een interactie tussen twee (of meer) personen die constant vraagt om afstemming en onderzoek.
We zijn immers mensen, geen machines, dus we ervaren elke keer andere gevoelens en behoeften.
Seksualiteit kan namelijk een heleboel behoeften vervullen, alleen niet allemaal tegelijk. Seks kan de behoefte aan aanraking, intimiteit, genot, verbinding, speelsheid, avontuur, veiligheid, vrijheid, liefde, schoonheid en je gezien, gehoord en gewaardeerd worden vervullen. Maar allemaal tegelijk…? Dat zet je seksuele relatie behoorlijk onder druk.
Schaamte en verlangens
Toch willen veel vrouwen zo graag normaal zijn en voldoen aan de norm waar ze in geloven, dat ze uit schaamte niet (kunnen) aangeven waar ze naar verlangen. Hetzelfde geldt voor mannen.
Voor een man kan het beschamend zijn om toe te geven dat ze behoefte hebben aan liefde en verbinding, omdat ze vooral geen watje gevonden willen worden.
Als je niet aangeeft waar je behoefte aan hebt, verzandt je gemakkelijk in een patstelling. Je partner heeft nou eenmaal geen glazen bol waarin hij of zij kan zien waar jij behoefte aan hebt.
Veel vrouwen zijn doorgaans pas tot seks in staat als ze verbinding voelen. En veel mannen ervaren juist verbinding door seksualiteit. Dat is niet iets om je voor te schamen, maar om duidelijk over te communiceren.
Praten over je gevoelens en behoeften is veelal intiemer dan je letterlijk blootgeven. Dus gebeurt vaak het tegenovergestelde. Je houdt je woorden in of doet een hand voor je mond.
Je zondert jezelf af of trekt je terug en gaat piekeren.
Je vraagt je of of je wel goed genoeg bent. Mooi genoeg. Of je het waard om van te houden, ook als ze zien wie je echt bent.
Piekeren is bovendien voeding voor je innerlijke criticus en dus voor meer schaamtegevoelens.
Omdat je eerder hebt ervaren dat niet alles er van jou mag zijn, ben je bang om je figuurlijk bloot te geven. Wat het openen van je hart en bekken belemmert. Dat maakt het lastig om de signalen van je lichaam op te merken en ernaar te luisteren én drijft je bij je natuurlijk vermogen om van seks te genieten af.
Je innerlijke criticus kalmeren is nog niet zo eenvoudig. Het vraagt empathie, oordeelloosheid en zelfreflectie. Het tegengif bij schaamte. Iets wat je kunt leren door jezelf te beminnen of door de Sexual Healing Coach Opleiding te volgen. Dan ontdek je hoe je hardnekkige overtuigingen transformeert en ga je van jezelf houden. Je hebt dan geen waardering, liefde of erkenning meer van je omgeving nódig, maar je ervaart zelfliefde en leeft vanuit overvloed. Wat weer overvloed aantrekt.
Schaamte omtrent seksualiteit
Seksualiteit geeft de nodige redenen voor schaamte. Dat ligt niet persé aan jou. Seks is ondanks onze vrije geest nog steeds een taboe onderwerp. Zeker wat betreft onze vermeende tekortkomingen en problemen op het gebied van seksualiteit.
Schijnbaar fysieke problemen zoals geen (volledige) erectie of orgasme kunnen krijgen, vaginisme, droog blijven of te vroeg klaarkomen. Problemen die mogelijk door een niet fysieke oorzaak zijn ontstaan, maar wellicht door schaamte.
Het niet durven uiten wat je wel of niet wilt. Waar je zorgen over hebt of waar je bang voor bent kan voor nog meer schaamte zorgen. Want iets niet durven is voor sommige ook weer reden om zich te schamen.
Schaamte over onze behoeften en gevoelens
Je schamen voor je gevoelens en waar je behoefte aan hebt ontstaat onder andere wanneer je niet ladingsvrij opgegroeid bent omtrent seksualiteit. Met ladingsvrij bedoel ik niet vrij van schuld en schaamtegevoelens.
Er werd bijvoorbeeld afkeurend gereageerd toen je ‘betrapt’ werd bij het doktertje spelen.
Een seksscène op tv wordt zo snel mogelijk weggezapt, of je wordt gewaarschuwd voor mannen, die maar één ding willen. En dat je als vrouw ervoor moet waken om niet als afgelikte boterham te worden afgeschilderd.
Groei je niet ladingsvrij op, dan ligt schaamte op de loer wanneer je verliefd, geil, niet geil, extravert of introvert bent.
Of als je behoefte hebt aan intimiteit, aanraking, genot, avontuur, speelsheid, creativiteit, zekerheid, liefde en veiligheid hebt.
Het zijn stuk voor stuk universele gevoelens en behoeften en toch schamen we ons er dikwijls voor.
Alsof dat niet genoeg zou zijn, is er nog iets pijnlijks waar we ons voor schamen: seksueel misbruik.
Schaamte bij seksueel misbruik
Bijkomende letsel bij seksueel misbruik zijn schuld- en schaamtegevoelens. (Ook bij degene die het doet).
Schaamtegevoelens bij seksueel overschrijdend gedrag of misbruik zijn minder bekend dan schuldgevoelens.
In beide situaties word je zelfbeeld naar beneden getrokken. Het is alsof je valt. Je voelt je zo hulpeloos en machteloos dat je er liever niet bent. Je voelt je onwaardig en bent bang verworpen te worden als persoon. Je hebt het gevoel dat je hele persoon is bezoedeld en dat het aan je te zien is. Je schaamt je voor iets dat je is overkomen. Omdat je bijvoorbeeld denkt dat je het zelf hebt uitgelokt. Of omdat je niet in staat was om ‘Nee’ te zeggen. Je bevroor, een veelvoorkomend overlevingsmechanisme en schaamte je daar nu voor, terwijl daar geen enkele reden voor is.
Schaamte en schone schijn
Seksueel misbruik kan zo beschamend zijn dat het binnenshuis wordt gehouden. Ook als een ander gezinslid wel op de hoogte is van het misbruik, kan het zijn dat ze zich zo beschaamd voelen, dat ze het niet onder ogen durven of willen zien.
Voor de buitenwereld wordt de schone schijn opgehouden en binnenshuis wordt er een plausibele verklaring gegeven. Op de vraag waarom je zus huilt als papa op haar kamer is geweest, wordt dan bijvoorbeeld geantwoord dat ze stout is geweest en dat ze een standje heeft verdiend. Er wordt tegen je gelogen. Dan kun je niet bewijzen, maar je voelt het wel. Je voelt je onveilig: een broedplaats voor schuld- en schaamtegevoelens.
Zo ontstaat er afgescheidenheid, fragmentatie in degene die het overkomt en valse levensverhalen.
Naast schaamte ook een oorverdovende stilte
Uit angst te worden beoordeeld en alle zelfwaarde te verliezen, trekt degene die wordt misbruikt zich terug in een ‘zelfverkozen’ isolement. Denkend dat hom of haar iets te verwijten valt. Vaak ontstaat die gedachte omdat de dader zijn (of haar) schaamtegevoelens projecteert op degene die het ondergaan moet.
Het kan zijn dat je de aandacht die je door het misbruik ook ergens (een beetje) fijn vindt. Dat je in zulke miserabele omstandigheden opgroeit, dat deze aandacht nog altijd beter is dan geen aandacht.
Of dat je lichaam onwillekeurig een seksuele respons geeft, wat voor nog meer verwarring en schaamte zorgt.
Herken je dit en wil je de stilte en schaamte delen? Neem dan contact met me op.
Wat veroorzaakt schaamte?
Schaamte overvalt je. Als je gecorrigeerd wordt bijvoorbeeld.
Je eet bijvoorbeeld mee bij een vriendje of vriendinnetje en geniet van het eten. Totdat je wordt aangesproken op het feit dat je niet met mes en vork eet. Of op je gesmak.
Onschuldig en onbevangen als je bent wordt je geconfronteerd met de normen en waarden van een ander gezin. Waar bijvoorbeeld ook nog een: ‘Hier eten we met mes en vork’ op volgt.
Je wordt beoordeeld op je gedrag en als jij je niet aanpast hoor je er niet echt bij. Als kind ben je volledig afhankelijk van de zorg van anderen, dus heb je er veel voor over om erbij te horen.
Schaamte bezoedeld een stukje van je onschuld
Elke keer dat jij je schaamt, ontken, onderdruk of negeer je een gedeelte van jezelf. Om te voorkomen dat je het nog een keer moet voelen scheidt dat deel zich af. Zo raak je elke keer een stukje van jezelf kwijt.
Een onschuldig kind-stuk raakt door de afkeuring van een ander, en de gedachten die je er zelf door krijgt, bezoedeld.
Zo wordt je zelfbeeld aangetast en voel jij je bijvoorbeeld vies, schuldig, te onbenullig, het niet waard om van te houden of je mag van jezelf niet meer genieten.
Al die bezoedelde stukjes onschuld zijn beschadigingen die je (zelf) kunt helen. Door jezelf te beminnen, door de Coachopleiding te volgen of door aan de jaartraining de Versluiering deel te nemen.
Ervaart iedereen schaamte?
Niet iedereen heeft evenveel last van schaamte. Heb je een sterke innerlijke verbinding tussen je hart en je bekken, dan ben je minder vatbaar voor afwijzing en dus heb je minder last van schaamte.
Onze jongste zoon bijvoorbeeld is zes jaar en heeft van nature een sterke interne verbinding. Je zou hem kunnen betitelen als zeer standvastig en volhardend. Wat hij in zijn hoofd heeft moet gebeuren.
Hij is daarvoor bereidt om de verbinding met mij (tijdelijk) te verliezen, omdat hij de verbinding met zichzelf belangrijker vindt.
Natuurlijk ervaart hij dit niet bewust zo. Hij heeft er ook de woorden nog niet voor.
Ik merk het op omdat ik grote verschillen zie in vergelijking met mijn andere kinderen.
Ik vermoed dat deze kinderen (onze zoon is vast en zeker niet de enige) met een ander soort bewustzijn naar aarde komen.
Heeft hij dan geen last van schaamte? Jawel, als het om (nieuwe) gevoelens gaat bijvoorbeeld. Zijn eerste verliefdheid was enorm spannend voor hem. Hij ervaarde gevoelens die hij nog niet kende. Als daar lacherig over wordt gedaan, ze worden overtrokken of juist gebagatelliseerd dan is dat voor hem een bron van schaamtegevoelens.
Want schaamte gaat vaak samen met onzekerheid. Met de angst om te falen. ‘Ben ik goed genoeg? Zal die ander ook verliefd
op mij zijn? Ben ik het waard om van te houden?’
Uit angst om je neus te stoten kun je je (onbewust) afsluiten en zo contact vermijden. Je verbreekt de verbinding: een ‘gevaarlijke en pijnlijke situatie’.
Maar te verkiezen boven een situatie waarbij je daadwerkelijk afgewezen wordt.
Waarom is schaamte zo hardnekkig?
Schaamte is een emotie die grote impact heeft. Als je schaamte voelt dan schiet je in de overlevingsstand. Je hersenen reageren namelijk op precies dezelfde manier bij schaamte als bij heftige fysieke pijn. Bij schaamte ben je bang voor (sociale) afwijzing en afwijzing ervaart een mens als één van de heftigste pijnen.
Je hersenen geven dezelfde signalen af als bij bijvoorbeeld een gebroken been: er komt adrenaline vrij, het zweet breekt je uit, je krijgt hartkloppingen, je bent zeer alert en de tijdsbeleving verandert.
Bij schaamte zeg en doe je vanuit angst gemakkelijk dingen die je normaal gesproken niet doet. Je stottert, krijgt een rood hoofd, trekt je terug, flap er een bijdehante opmerking uit of durft juist niets te zeggen. Het overkomt je en je kunt niet geloven dat het je (alweer) is overkomen. Je begrijpt niet waarom het je steeds weer overvalt en je voelt je machteloos, gefrustreerd en verdrietig.
Schaamtegevoelens blijven terugkomen zolang je diep van binnen gelooft dat je niet goed genoeg bent. Of dat je lichaam niet goed genoeg is. Niet mooi genoeg of dat het niet doet wat jij wilt. Schaamte is dus iets wat je gedurende je leven ontwikkelt en blijft voelen zolang je gelooft dat je niet lief, mooi, stoer, gespierd, moedig, gewillig, avontuurlijk, sexy of spontaan genoeg bent.
Er is een manier om uit dit doolhof vol doodlopende wegen te komen. Door oordeelloos en liefdevol naar jezelf kijken. Zo geef je jezelf empathie, hét tegengif bij schaamte. Dat kun je op twee manieren leren: door jezelf te leren beminnen of door deel te nemen aan de Sexual Healing Coach Opleiding. Twee verschillende aanvliegroutes die elkaar bovendien versterken.
Schaamte inzetten als machtsmiddel
Iemand beschamen is een machtsmiddel om de ander ‘klein te houden’. Om te voorkomen dat hij of zij bijvoorbeeld bij je weggaat. Schaamte is in essentie een gevecht binnen jezelf: pas je je aan zodat je beter binnen de groep past of kies je voor je authenticiteit?
Als je ervoor ‘kiest’ om je aan te passen, dan wordt eerlijk en oprecht kunnen zijn, je verbinden en relaties aangaan heel moeilijk. Want als jij je uit schaamte niet meer helemaal laat zien, hoe ontstaat er dan verbinding? En wat voor soort verbinding is er überhaupt mogelijk tussen twee mensen die niet authentiek zijn?
Als jij worstelt met je authenticiteit, is de kans groot dat je iemand aantrekt die met soortgelijke verwarring worstelt. En het bovendien op dezelfde manier oplost: hij of zijn past zich aan. Wie bén je dan en met wie heb je dan een relatie?
Niet voor niets komen zoveel stellen in de problemen zodra de verliefdheidsfase voorbij is. Je op een eerlijke en natuurlijke manier met elkaar verbinden doe je door elkaar te leren beminnen.
Wat gebeurt er bij schaamte?
Schaamte is zo’n pijnlijk gevoel dat je overlevingsmechanismen middels een flinke stoot adrenaline in werking wordt gezet. Omdat in de meeste situaties vechten of vluchten geen optie zijn (als kind kun je niet vechten tegen of vluchten van een volwassenen) bevries je.
Tegelijkertijd is je lichaam in opperste staat van paraatheid. Het kan immers zo zijn dat je alsnog over moet overschakelen naar vluchten of vechten. Vlucht of vecht je, dan beweegt je lichaam en heeft de adrenaline een functie.
Bevries je, dan raast de adrenaline door je heen zonder de mogelijkheid zich te kunnen ontladen. Het stolt als het ware in je lichaam, samen met de overtuiging die je op dat moment gelooft.
De overtuiging dat je niet mooi, slim of sterk genoeg zou zijn bijvoorbeeld. Je ingegeven door je omgeving.
Als iets vaak genoeg herhaald wordt ga je het zelf geloven. Je verinnerlijkt het.
Zeggen je ouders regelmatig tegen je dat je broertje veel slimmer is, dan geloof je dat en je schaamt je voor je zogenaamde domheid. Je kunt niet zomaar vluchten of vechten van je ouders, dus komt er een extra laag om de reeds gestolde adrenaline met de overtuiging dat je dom bent.
Kom je vervolgens als volwassenen in een soort gelijke situatie met bijvoorbeeld een collega terecht, dan wordt dat bevroren deel van je geprikkeld. En je voelt dezelfde schaamte als toen.
Ook al weet je verstandelijk dat je collega ongelijk heeft, toch is de kans dat jij je schaamt groot.
Gek genoeg is dit onderdeel van je heling. Want eigenlijk herinnert het beschaamde kindstuk je eraan dat er een stuk van jouw nog gestold is. Dat een belangrijk stuk van jou zich heeft afgesplitst, dolgraag wil smelten om zich weer samen te voegen.
Omdat je alleen kunt worden wie je altijd al geweest bent als je heel bent. Als alle gestolde stukken door heling smelten en jij weer één kunt worden.
Schaamte is een gevecht in jezelf
‘Je af en toe schamen hoort erbij.’
Is dat echt zo?
Gedeelten van jezelf door stolling kwijtraken lijkt me niet bevorderlijk voor je (mentale) gezondheid. Wat wel klopt is dat we ons allemaal wel eens generen. En dat is evolutionair gezien best handig.
Je generen zorgt voor aanpassing binnen de groep. Wat de groep groter en sterker maakt en dus de overlevingskansen van alle leden van de groep vergroot.
Generen ligt dichter bij je schuldig voelen, dus denken dat je iets fout hebt gedaan, dan bij schaamtegevoelens: waarbij je denkt dat je fout bent.
Je (af en toe) generen is dus niet schadelijk. Je schamen is dat wel.
We hebben het dan over schaamtegevoelens die je leven overheersen, zodat je geen vreugde, plezier, liefde, genot of extase meer kunt ervaren.
Je komt dan in gevecht met jezelf, want schaamtegevoelens worden niet graag herkend en erkend. Je kunt je zelfs schamen voor je schaamtegevoelens.
Als een volwassen een rood hoofd krijgt, of een gevoel van afwijzing, roept dat doorgaans nog meer schaamtegevoelens op. Dit kan leiden tot haat, boosheid of jaloezie. Ook naar jezelf toe.
Linda: ‘Ik schaamde me dat ik ‘dood’ was van onderen. Ik voelde met slecht en abnormaal en was jaloers op vrouwen die wel van seks konden genieten.’
Schaamte ontstaat door afwijzing, vernedering of afstoting
Schaamte is in essentie een gevecht binnen jezelf en tegen jezelf. Door schaamte voel je minder verbinding. Als je liever van de aardbodem verdwijnt ben je niet verbonden met jezelf, je omgeving of je partner.
Als gevolg daarvan is het niet mogelijk om een hart tot hart gesprek te voeren of een (emotioneel) intieme relatie aan te gaan.
Dat kan tot eenzaamheid (ook binnen een relatie), isolatie, een burn-out, depressie en geen grip hebben op de situatie of je leven leiden.
Schaamte is het gevoel dat je (in de ogen van anderen) niet deugt. Dat je waardeloos bent, er niet toe doet en dat jouw mening niet telt. Dat ze beter af zijn zonder jou EN DAT JE DAT GELOOFT. Je geeft ze gelijk in plaats dat je jezelf empathie geeft door met zachte ogen naar jezelf te kijken.
Die tweestrijd in jezelf maakt dagelijks functioneren lastig. En zet relaties onder druk. Als alles wat je doet of zegt (onbewust) bekritiseert wordt door je innerlijke criticus, dan is dat niet helpend en erg vermoeiend. Voor jezelf en de ander.
Nu schrijf ik dit natuurlijk niet om je een schuldgevoel aan te praten, maar om je te helpen. Want er is wel degelijk een oplossing: jezelf empathie geven.
Dat begint met zacht worden. Met zachte ogen naar jezelf kijken en de beste vriend of vriendin van jezelf worden. Makkelijker gezegd dan gedaan. Download daarom hier de meditatie: ‘Met zachte ogen naar jezelf kijken’. Zodat je een begin maakt met jezelf empathie geven.
De functie van schaamte
Schaamte heeft een evolutionaire functie. Het zorgt ervoor dat mensen zich aanpassen binnen een groep. Degene die de (ongeschreven) groepsregels overtreedt wordt veroordeeld door de andere groepsleden. Dit maakt het individu misschien zwakker omdat het zijn of haar authenticiteit verliest, maar het versterkt op dat moment de groep.
Het is logisch dat dit nog steeds zo werkt. Want ook al leven we nu veel individualistischer dan vroeger en hebben we het idee dat we super zelfstandig zijn. Maar dat is slechts een illusie, want wat denk je dat er gebeurt als de supermarkt een week dicht is? Hoe zelfvoorzienend zijn we dan?
We leven dus nog steeds in een groep, ook al is die groep niet altijd even duidelijk. Dat maakt de groepsregels ook minder overzichtelijk, wat de kans op schaamte misschien wel vergroot.
Vergelijkbaar met onze vrije seksualiteit waarbij alles kan en mag. Heeft dat geleidt tot minder taboes, minder schaamte en schuldgevoel? Of juist tot meer grensoverschrijdende situaties en misbruik, met de daarbij komende schuld- en schaamtegevoelens?
Schaamte beschermt
Schaamte kun je ook zien als een radarsysteem in jezelf die razend snel de omgeving aftast, met als doel de grenzen van onze intimiteit te bewaken. Dat wordt anticiperende schaamte genoemd, die een beschermende functie heeft.
Kom je bijvoorbeeld voor het eerst in een (grote) ruimte met mensen die je niet kent, dan beschouwt een gedeelte van je hersenen hen als potentieel gevaar. Je vergroot je overlevingskansen aanzienlijk als je niet opvalt. Opkomende schaamtegevoelens zorgen er dan voor dat je niet buiten de groep valt.
Bovendien kan de radarfunctie van schaamte je behoeden voor mogelijke emotionele uitbarstingen, die de situatie onnodig pijnlijker maken.
Maar staat je radar te scherp afgesteld, dan domineert je schaamtegevoel en dat heeft een negatief effect op wie je bent.
Plaatsvervangende schaamte
Lange tijd heb ik (naast mijn ‘gewone’ schaamtegevoelens) last gehad van plaatsvervangende schaamte. Ik weet niet of het woord echt bestaat, maar misschien kun je je er iets bij voorstellen.
Ik kon letterlijk met mijn tenen gekromd naast iemand zitten die vanuit mijn perspectief ongepast gedrag vertoonde. Hij of zij bewoog zich ‘vreemd’ of zei ‘rare’ dingen.
Ik vond dat vervelend, ook voor mezelf, want mijn lichaam reageerde net zo heftig op plaatsvervangende schaamte als op gewone schaamte. En in dit geval was niet ik degene die ‘fout’ was, maar die ander. Dus waarom dan zo heftige reactie?
Ik weet nu dat het om bezorgdheid gaat. Bezorgdheid dat die ander zou worden afgewezen door afwijkende gedrag of een andere menig. Verstoten uit de groep en zo dus minder overlevingskans hebbende.
En dat het allemaal om de verbinding met jezelf draait. Want als je die weer herstelt is er geen reden meer om je te schamen. En verdwijnt de angst dat de ander het niet zou overleven.
Door het herstellen van de verbinding in mezelf, hoefde ik mijn angst niet langer meer op de ander te projecteren.
Schaamte is cultuurgebonden
Schaamte is een emotie die voortkomt uit een gedachte, wat het iets van het ego maakt. Een gedachte die wordt gevoed door een overtuiging of verwachting.
Je schamen vergroot je overlevingskansen ook doordat je je kleiner maakt dan je bent. Je houdt jezelf onzichtbaar, zodat het niemand opvalt hoe ‘waardeloos’ je bent, zodat je toch gevoed wordt.
Welke overtuiging of verwachting schaamte oproept verschilt van persoon tot persoon en is sterk cultuurgebonden.
In China is het bijvoorbeeld beleefd om te boeren als de maaltijd je goed smaakt. Hier is het meestal reden tot schaamte.
Maar als kleuter stiekem grote boeren laten is reden tot grote hilariteit. Hoe ingewikkeld kan je ego het maken …
Wat doet schaamte met je?
Volgens Darwin is schaamte één van de meest heftige gevoelens die we als mens kunnen hebben. De uitdrukking “Ik schaam me dood’ onderschrijft dat. Het liefst trek je de dekens over je heen als je de warme gloed van schaamte door je hele lichaam voelt trekken.
Je schaamt je als je het idee hebt dat je iemand bent met gebreken en niemand wil gebrekkig zijn. We willen allemaal voldoen aan de norm, want dan word je beloond met liefde en leef je in overvloed.
Bij schaamte geloof je in essentie dat je in de ogen van een ander niets waard bent. En dat die ander daar volkomen gelijk in heeft.
Je bekijkt jezelf door de ogen van een ander en omdat schaamtegevoelens zo overweldigend zijn komt het niet in je op om die zienswijze in twijfel te trekken.
Schaamte is iets persoonlijks
Bij schaamte is jouw gedrag of je gedachten niet in lijn met je normen en waarden. Het kan zijn dat er echt iets aan de hand is met je gedrag of gedachten. Het kan ook zo zijn dat de normen en waarden die jij hanteert niet in lijn zijn met wie je werkelijk bent.
Schaamte kan dus ook in jezelf zitten, zonder dat er iets of iemand anders bij betrokken is.
Je kunt je schamen voor een heimelijke vrijpartij die zich niet buiten je gedachten heeft plaatsgevonden, maar die je wel verwerpt. Je denkt in goed en fout. En als je zulke foute gedachten hebt zul je wel een fout mens zijn. Een best logische, maar onware gedachtegang.
Die schaamte groeit groter bij verborgenheid, stilte (als niemand je helpt) en de angst voor oordelen.
Eén geluk. Schaamte is één van de meest kortdurende emoties. Dit in tegenstelling tot eenzaamheid of verdriet.
Toch kan het je (seksuele) leven behoorlijk negatief beïnvloeden. Je kunt wel degelijk verdrietig worden en je eenzaam voelen omdat jij je schaamt over je uiterlijk, seksuele geaardheid of gevoelens.
De Sacred Sex Trainingen gaan daaraan voorbij. Die zijn oordeelloos en gaan ervan uit dat we allemaal Universele behoeften hebben. Bijvoorbeeld die aan gezien, gehoord, begrepen, gewaardeerd en geliefd worden.
Boukje en Harm: ‘Bij ons thuis was seksualiteit onbespreekbaar. Hoewel we met vijf kinderen waren werd ons niets verteld. Wel hing er een nare sfeer omheen. Ik voelde me als een vlinder die alleen binnenshuis mocht vliegen. De cursus heeft me leren vliegen.’
De betekenis van schaamte
Schaamte is dus een overlevingsmechanisme. Een emotie die doorgaans kort duurt en die ervoor zorgt dat je binnen de groep past.
Schaamte laat delen van je authenticiteit stollen en zorgt ervoor dat de verbinding met een ander versterkt wordt, ten koste van de verbinding met jezelf.
Schaamte is niet nodig als je zonder een groep zou kunnen overleven. Net als elke emotie tast je daarmee de omgeving af: is het veilig of niet.
Schaamte is niet goed of fout, het heeft een functie en heeft voor- en nadelen.
Word je (seksuele) leven overheerst door schaamte, dan is het wellicht tijd om jezelf een gezonde dosis empathie te geven. Door het beminnen van jezelf, zodat je van jezelf gaat houden in plaats voor schamen.
Het gevolg van schaamte
Schaamte geeft je het gevoel dat je verkeerd, slecht, onbelangrijk, onwaardig bent en geen bestaansrecht hebt. Je schamen voor jezelf kan ook een enorme belemmering zijn om hulp te vragen.
Als je zelf niet het gevoel hebt dat je het waard bent om van te houden, het niet waard bent om voor te zorgen en mogelijk zelf het gevoel hebt dat je het niet waarde bent om te bestaan, dan vraag je niet gemakkelijk hulp.
Een vicieuze cirkel die je ver van jezelf kan laten vervreemden. Een eerste stap is dat je beseft dat je meer bent dan allen het gevoel van schaamte. Je hebt meer gevoelens dan schaamte. Wat kan helpen is je realiseren dat niet jij maar je ego zich ergens voor schaamt.
Dat je wel gevoelens en gedachten hebt, maar dat je ze niet bent.
Gedachten en gevoelens komen en gaan. Dat is niet wie je bent, maar wat je ervaart. Je bent geen schaamte, je ervaart schaamte.
Hoe langer je oordeelloos bij het schaamtegevoel aanwezig kunt zijn, des te makkelijker het wordt om te onderzoeken welke (onware) overtuiging eronder verscholen gaat.
Wat kan ik doen tegen schaamte?
Het tegengif van schaamte is empathie voor jezelf. Het erkennen dat je je schaamt is de eerste stap.
Maak je ogen zacht (dat vraagt wat oefening) en blijf bij lichamelijke sensaties. Je bloost misschien, wordt warm, krijgt zweethanden, onrustige voeten of wiebelt op je stoel. Of iets anders.
Door het je bewust te worden erken je het. Het tegenovergestelde van onderdrukken of negeren, wat schaamte juist erger maakt.
Vervolgens herstel je de verbinding in jezelf. Je versterkt je interne verbinding tussen je hoofd, hart en bekken door jezelf te beminnen. Hoe sterker die verbinding is, des te minder afhankelijk ben je van de mening van anderen. En dus reduceer je het gevoel van schaamte.
Kun je leven zonder schaamte?
Vaak wordt leven zonder schaamte verward met schaamteloosheid.
Schaamteloosheid is veelal het overschreeuwen van schaamte. Misschien heb je wel eens iemand ontmoet die ‘schaamteloos’ zijn of haar levensverhaal met je deelde. Alle ins en outs kwamen voorbij en je krijgt het idee dat die ander geen schaamte kent. In werkelijkheid is diegene zo ver bij zijn of haar gevoel vandaan geraakt, zo vervreemdt van zichzelf, dat hij of zijn over zichzelf vertelt in plaats van vanuit zichzelf. Een handige truc om het gemis van je interne verbinding niet te hoeven voelen.
Heb je jezelf geheeld en is je interne verbinding sterk genoeg, dan zal schaamte je steeds minder vaak overvallen. Het enige wat je hoeft te doen is jezelf empathie te geven door jezelf te beminnen.
Bemin Jezelf,
Judith Bruin
Heb je iets aan deze blog gehad?
En vind je het fijn als ik meer met je deel? Laat dan je naam en e-mailadres achter. Dan ontvang je mijn blogs met meer inspiratie.
